Việt Nam đồng yếu đi và câu chuyện xuất khẩu cà phê: Cơ hội và thách thức

Việt Nam, quốc gia xuất khẩu cà phê lớn thứ hai thế giới, đã và đang khẳng định vị thế trên thị trường toàn cầu với kim ngạch xuất khẩu đạt 5,5 tỷ USD trong nửa đầu năm 2025, vượt mục tiêu cả năm.

Tuy nhiên, sự yếu đi của đồng Việt Nam (VND) so với USD đang tạo ra những biến động lớn, vừa mở ra cơ hội vừa đặt ra thách thức cho ngành xuất khẩu cà phê. Đối với nông dân trồng cà phê ở Tây Nguyên và các doanh nghiệp xuất khẩu, việc hiểu rõ tác động của tỷ giá và xu hướng thị trường là yếu tố then chốt để tận dụng lợi thế và vượt qua khó khăn. Hãy cùng khám phá câu chuyện xuất khẩu cà phê trong bối cảnh đồng VND suy yếu, từ nguyên nhân, tác động, đến các giải pháp chiến lược.

Đồng Việt Nam yếu đi:

Bối cảnh và nguyên nhânTình hình tỷ giá VND/USDTừ đầu năm 2025, đồng Việt Nam liên tục suy yếu so với USD, chịu tác động từ các yếu tố kinh tế vĩ mô. Theo baoquocte.vn, chỉ số đồng USD (DXY) giảm xuống mức thấp nhất trong 3,5 năm vào tháng 7/2025, nhưng sau đó phục hồi do chính sách tăng lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và lo ngại về thuế quan từ chính quyền mới của Tổng thống Trump. Tỷ giá USD/VND tăng mạnh, khiến giá trị VND giảm đáng kể so với các đồng tiền mạnh như USD, Euro, và Yen Nhật. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến các ngành xuất khẩu, trong đó có cà phê – mặt hàng chủ lực chiếm 14,2% thị phần xuất khẩu cà phê nhân toàn cầu.

Nguyên nhân đồng VND yếu đi

• Biến động kinh tế toàn cầu: Chính sách thắt chặt tiền tệ của Fed, kết hợp với lo ngại về thuế quan từ Mỹ, khiến USD tăng giá, gây áp lực lên VND.
• Nhập siêu và dòng vốn FDI: Kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam tăng, đặc biệt từ các thị trường ASEAN và Trung Quốc, dẫn đến nhập siêu 3,8 tỷ USD trong quý 1/2025. Điều này làm tăng nhu cầu USD, đẩy tỷ giá USD/VND lên cao.
• Chuyển đổi cây trồng: Nhiều nông dân tại Tây Nguyên chuyển từ cà phê sang sầu riêng và bơ, làm giảm sản lượng cà phê và gây áp lực lên nguồn cung, gián tiếp ảnh hưởng đến tỷ giá do giảm kim ngạch xuất khẩu.

 

Tác động của đồng VND yếu đi đến xuất khẩu cà phê: Cơ hội cho xuất khẩu cà phê

Sự yếu đi của đồng VND mang lại một số lợi thế đáng kể cho ngành xuất khẩu cà phê, đặc biệt với Robusta – loại chiếm 90% sản lượng xuất khẩu của Việt Nam.

1. Tăng giá trị xuất khẩu tính bằng VND: Khi VND mất giá, giá cà phê xuất khẩu tính bằng USD mang lại giá trị cao hơn khi quy đổi sang VND. Ví dụ, với giá cà phê Robusta đạt 5,600 USD/tấn trong quý 1/2025 (tăng 73% so với 2024), nông dân và doanh nghiệp thu về lợi nhuận lớn hơn khi quy đổi.
2. Cạnh tranh giá trên thị trường quốc tế: Cà phê Robusta Việt Nam vốn rẻ hơn Arabica, nay càng có lợi thế cạnh tranh khi đồng VND yếu đi. Các thị trường như Đức, Ý, và Nhật Bản – chiếm lần lượt 11,2%, 8,2%, và 7,9% thị phần xuất khẩu – tăng nhập khẩu cà phê Việt Nam nhờ giá thấp hơn so với Brazil hay Colombia.
3. Mở rộng thị trường mới: Đồng VND yếu thúc đẩy doanh nghiệp tìm kiếm thị trường tiềm năng như Nga (tăng 418% về lượng trong 2023) và Trung Quốc (đạt 40,38 triệu USD trong 4 tháng đầu 2023). Cà phê hòa tan và chế biến sâu được ưa chuộng tại Trung Quốc, tạo cơ hội tăng kim ngạch.

   

Thách thức đối với nông dân và doanh nghiệp

Tuy nhiên, đồng VND yếu đi cũng đặt ra nhiều thách thức:

1. Chi phí đầu vào tăng: Phân bón, thuốc trừ sâu, và thiết bị nhập khẩu trở nên đắt đỏ hơn khi VND mất giá. Theo vneconomy.vn, chi phí sản xuất cà phê tăng mạnh, khiến nhiều nông dân khó duy trì lợi nhuận dù giá xuất khẩu cao.
2. Sản lượng giảm: Hạn hán do El Nino và chuyển đổi sang cây trồng khác khiến sản lượng cà phê Việt Nam niên vụ 2024/2025 giảm 20%, xuống còn 1,47 triệu tấn – thấp nhất 4 năm. Điều này làm giảm nguồn cung, gây áp lực lên doanh nghiệp xuất khẩu.
3. Quy định quốc tế khắt khe: Quy định Chống phá rừng của EU (EUDR), dù lùi thời hạn thi hành đến tháng 7/2025, yêu cầu chứng minh cà phê không liên quan đến phá rừng. Điều này đòi hỏi chi phí đầu tư vào sản xuất bền vững, gây khó khăn cho nông dân và doanh nghiệp nhỏ.
4. Cạnh tranh thương hiệu: Dù Việt Nam đứng thứ hai về xuất khẩu, giá cà phê Việt Nam thấp hơn nhiều so với Colombia (6,345 USD/tấn) hay Brazil (4,315 USD/tấn), do chủ yếu xuất khẩu cà phê thô và thiếu thương hiệu mạnh.

    

Tình hình xuất khẩu cà phê Việt Nam năm 2025

Thành tựu nổi bật

Năm 2024 là một năm kỷ lục với xuất khẩu cà phê đạt 5,62 tỷ USD, tăng 59,1% so với 2023, nhờ giá xuất khẩu bình quân cao kỷ lục (4,178 USD/tấn). Trong nửa đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu đạt 5,5 tỷ USD, vượt mục tiêu cả năm, với Đức dẫn đầu (383 triệu USD), tiếp theo là Ý và Nhật Bản.

• Thị trường chủ lực: EU chiếm 41% sản lượng xuất khẩu, với Đức, Ý, và Tây Ban Nha là ba thị trường lớn nhất. Các thị trường mới như Philippines và Malaysia tăng trưởng mạnh, lần lượt gấp 2,2 lần về kim ngạch.
• Cà phê chế biến sâu: Xuất khẩu cà phê hòa tan và rang xay sang Trung Quốc đạt 24,23 triệu USD trong 4 tháng đầu 2023, cho thấy tiềm năng gia tăng giá trị.
• Chất lượng cải thiện: Các doanh nghiệp như Trung Nguyên, VinaCafe, và Inexim Daklak đầu tư vào chế biến hiện đại, đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của Nhật Bản và EU.

Dự báo thị trường

Theo baoquocte.vn, tiêu thụ cà phê toàn cầu niên vụ 2024/2025 dự kiến đạt 168,1 triệu bao, tăng 5,1 triệu bao, chủ yếu từ EU, Mỹ, và Trung Quốc. Tuy nhiên, giá cà phê có thể điều chỉnh giảm trong nửa cuối 2025 do nguồn cung từ Brazil phục hồi nhờ thời tiết thuận lợi. Việt Nam cần tận dụng giai đoạn giá cao hiện tại để đầu tư vào chất lượng và thương hiệu.

 

>> Giá cà phê lao dốc 6/2025: Nguyên nhân và Dự báo

Giải pháp cho nông dân và doanh nghiệp xuất khẩu cà phê

Đối với nông dân trồng cà phê

1. Phân lô bán hàng: Theo giacaphe.com, nông dân nên chia nhỏ lượng cà phê để bán dần, tránh bán đồng loạt khi giá giảm. Điều này giúp tối ưu hóa lợi nhuận trong bối cảnh đồng VND yếu.
2. Áp dụng canh tác bền vững: Đầu tư vào tưới nhỏ giọt, phân bón hữu cơ, và giống kháng sâu bệnh để giảm chi phí và đáp ứng tiêu chuẩn EUDR. Các dự án thí điểm tại Đắk Lắk và Lâm Đồng cho thấy 100% diện tích cà phê đã được cập nhật vào hệ thống dữ liệu vùng trồng, tạo nền tảng xuất khẩu sang EU.
3. Liên kết hợp tác xã: Tham gia hợp tác xã để tiếp cận vốn vay, công nghệ, và thị trường ổn định. Ví dụ, hợp tác xã ở Gia Lai đã tham gia dự án xây dựng thương hiệu chỉ dẫn địa lý với Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO).
4. Đa dạng cây trồng: Kết hợp trồng cà phê với sầu riêng hoặc hồ tiêu để giảm rủi ro khi giá cà phê biến động.

    

Đối với doanh nghiệp xuất khẩu cà phê

1. Đầu tư chế biến sâu: Tăng tỷ lệ xuất khẩu cà phê hòa tan, rang xay, và cà phê đặc sản để nâng giá trị. Ví dụ, Phúc Sinh Group đã tăng giá cà phê tươi tại Sơn La từ 6,500 VNĐ/kg lên 15,000 VNĐ/kg nhờ xây dựng thương hiệu Blue Sơn La.
2. Xây dựng thương hiệu quốc gia: Theo ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam (VICOFA), doanh nghiệp cần đầu tư vào marketing, định vị thương hiệu với thông điệp như “Drink coffee, feel Việt Nam” để cạnh tranh với Colombia và Brazil.
3. Mở rộng thị trường mới: Tận dụng Hiệp định CPTPP và EVFTA để thâm nhập các thị trường như Nhật Bản, Canada, và Bắc Âu, nơi có nhu cầu cao về cà phê hữu cơ và đặc sản.
4. Ứng dụng công nghệ: Sử dụng hệ thống dữ liệu vùng trồng và truy xuất nguồn gốc để đáp ứng EUDR và tăng niềm tin của thị trường EU. Doanh nghiệp như Inexim Daklak đã áp dụng công nghệ chế biến hiện đại để xuất khẩu sang Nhật Bản và Đức.

   

Giải pháp chung

• Theo dõi thị trường: Cập nhật giá cà phê trực tuyến qua giacaphe.com hoặc Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV) để đưa ra quyết định kịp thời. Dịch vụ giá trực tuyến chỉ từ 300,000 VNĐ/tháng.
• Hợp tác quốc tế: Tham gia các sự kiện như Vietnam Int’l Café Show 2025 (17-20/04/2025) để kết nối với đối tác và học hỏi xu hướng mới.
• Đào tạo và hỗ trợ: Chính phủ và VICOFA nên tăng cường hỗ trợ vốn, công nghệ, và đào tạo cho nông dân và doanh nghiệp nhỏ để đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.

 

Tương lai của xuất khẩu cà phê Việt Nam

Dù đồng VND yếu đi tạo lợi thế cạnh tranh về giá, ngành xuất khẩu cà phê Việt Nam cần chuyển đổi từ lượng sang chất để duy trì vị thế. Theo Mordor Intelligence, thị trường cà phê Việt Nam dự kiến đạt 763,46 triệu USD vào năm 2029, với tốc độ tăng trưởng CAGR 8,13%. Xu hướng tiêu thụ cà phê đặc sản và hữu cơ tại EU, Mỹ, và Nhật Bản là cơ hội lớn, nhưng biến đổi khí hậu và diện tích trồng giảm có thể khiến sản lượng cà phê giảm 50% vào năm 2050.

Để tận dụng cơ hội, ngành cà phê cần tập trung vào:

• Chất lượng và thương hiệu: Đầu tư vào cà phê đặc sản (Moka, Culi) và xây dựng thương hiệu quốc gia.
• Bền vững: Đáp ứng tiêu chuẩn ESG (môi trường, xã hội, quản trị) để thâm nhập thị trường EU.
• Công nghệ: Ứng dụng công nghệ trong canh tác và chế biến để tăng năng suất và giá trị.

 

Kết luận: Tận dụng lợi thế, vượt qua thách thức

Đồng Việt Nam yếu đi là cơ hội “vàng” để ngành xuất khẩu cà phê tăng kim ngạch và mở rộng thị phần, nhưng cũng đi kèm thách thức về chi phí và chất lượng. Nông dân cần liên kết với hợp tác xã, áp dụng canh tác bền vững, trong khi doanh nghiệp phải đầu tư vào chế biến sâu và thương hiệu. Với chiến lược đúng đắn, cà phê Việt Nam không chỉ giữ vững vị thế top 2 thế giới mà còn vươn xa hơn, mang hương vị Việt đến mọi ly cà phê trên toàn cầu.

Hãy tưởng tượng: một ly cà phê Robusta đậm đà từ Tây Nguyên, được chế biến với công nghệ hiện đại, mang thương hiệu Việt, xuất hiện trên bàn ăn sáng ở Berlin hay Tokyo. Bạn đã sẵn sàng góp phần vào câu chuyện xuất khẩu cà phê này chưa? Hãy hành động ngay hôm nay để biến thách thức thành cơ hội!