Châu Âu – cái nôi của văn hóa cà phê với những quán nhỏ ven đường ở Paris, espresso đậm đà ở Rome, hay fika thư thái ở Stockholm – lại không sản sinh ra một thương hiệu cà phê chuỗi toàn cầu như Starbucks hay Dunkin’. Trong khi Mỹ thống trị với hàng chục nghìn cửa hàng, châu Âu chủ yếu là những quán cà phê độc lập hoặc chuỗi địa phương như Costa Coffee (Anh) hay Caffè Nero (Ý gốc nhưng Anh quản lý).
Vậy thương hiệu cà phê châu Âu tồn tại ở đâu? Vì sao chúng không “bùng nổ” như các đối thủ Mỹ? Hãy cùng Thời Đại Coffee khám phá lý do đằng sau hiện tượng này, từ văn hóa sâu sắc, thị trường phân mảnh, đến chiến lược kinh doanh khác biệt, để hiểu rõ hơn về thế giới cà phê đa dạng.
Văn hóa cà phê châu Âu: Ưu tiên chất lượng và trải nghiệm địa phương
1. Cà phê là lối sống, không phải sản phẩm đại trà
Ở châu Âu, cà phê không chỉ là thức uống mà là phần của lối sống. Theo perfectdailygrind.com, người Ý uống espresso đứng tại quầy bar với giá chỉ 1-2 euro, tập trung vào chất lượng hạt cà phê và kỹ thuật pha chế thủ công. Ở Pháp, “café au lait” là nghi thức sáng với bánh croissant, trong khi Bắc Âu như Phần Lan hay Thụy Điển dẫn đầu thế giới về tiêu thụ cà phê đầu người (12kg/năm), nhưng ưu tiên cà phê lọc nhẹ nhàng trong không gian fika – giờ nghỉ ngơi thư thái.
Văn hóa này khiến thương hiệu cà phê châu Âu khó mở rộng quy mô lớn. Theo intelligence.coffee (2023), các quán cà phê địa phương (independent cafés) chiếm ưu thế, với hơn 40.000 quán ở châu Âu, tập trung vào cà phê đặc sản (specialty coffee) từ nguồn gốc rõ ràng như Ethiopia hay Colombia. Khách hàng châu Âu trung thành với quán quen, nơi barista biết tên và gu uống, thay vì chuỗi đồng nhất như Starbucks.
2. Thị trường phân mảnh và quy định nghiêm ngặt
Châu Âu là liên minh 27 quốc gia với ngôn ngữ, khẩu vị, và quy định khác nhau, khiến việc xây dựng thương hiệu cà phê thống nhất khó khăn. Theo cbi.eu, thị trường cà phê châu Âu trị giá 96 tỷ USD năm 2024, nhưng bị chia nhỏ: Ý ưa espresso đắng, Đức thích filter coffee nhẹ, Pháp chuộng café au lait. Quy định EU về bền vững (EUDR – chống phá rừng) và an toàn thực phẩm cũng làm tăng chi phí, khiến các thương hiệu địa phương khó mở rộng ra ngoài biên giới.
Ngược lại, Mỹ có thị trường thống nhất, dễ dàng nhân rộng mô hình chuỗi. Theo statista.com, châu Âu có 3.122 cửa hàng Costa Coffee (Anh) – chuỗi lớn nhất – nhưng chỉ bằng 1/10 Starbucks toàn cầu (38.000 cửa hàng).
Các thương hiệu cà phê châu Âu: Nổi tiếng nhưng địa phương hóa
Dù không có “đế chế” như Starbucks, châu Âu có nhiều thương hiệu cà phê chất lượng cao, tập trung vào rang xay và specialty coffee:
1. Lavazza (Ý)
Lavazza – thành lập 1895 tại Turin – là thương hiệu cà phê rang xay lớn nhất châu Âu, xuất khẩu đến 90 quốc gia, theo lavazza.com. Với các dòng như Qualità Oro và Crema e Gusto, Lavazza chiếm lĩnh siêu thị và quán cà phê Ý. Tuy nhiên, hãng tập trung vào bán lẻ hạt cà phê hơn mở chuỗi quán, với chỉ vài trăm cửa hàng flagship.
2. Illy (Ý)
Illycaffè, thành lập 1933 tại Trieste, nổi tiếng với cà phê Arabica 100% và hệ thống kapsul iperEspresso. Theo illy.com, Illy có mặt tại 140 quốc gia nhưng ưu tiên chất lượng hơn số lượng, với các quán illy Caffè độc lập thay vì chuỗi lớn.
3. Costa Coffee (Anh)
Costa Coffee – chuỗi lớn nhất châu Âu với 3.122 cửa hàng – thuộc Whitbread, theo statista.com. Tập trung vào espresso và latte, Costa mở rộng sang Trung Quốc nhưng vẫn giữ bản sắc Anh với trà và bánh ngọt.
4. Caffè Nero (Anh gốc Ý)
Caffè Nero với 685 cửa hàng châu Âu mang phong cách Ý, sử dụng hạt cà phê rang thủ công, theo worldatlas.com.
5. Tchibo (Đức)
Tchibo kết hợp cà phê và bán lẻ, với hơn 1.000 cửa hàng tại Đức, theo mordorintelligence.com.Những thương hiệu cà phê châu Âu này thành công nhờ chất lượng và bản sắc địa phương, nhưng thiếu chiến lược “toàn cầu hóa” như Starbucks.
Lý do châu Âu không có thương hiệu cà phê “khổng lồ”
1. Ưu tiên quán độc lập và specialty coffee
Theo intelligence.coffee (2024), châu Âu có hơn 40.000 quán cà phê độc lập, chiếm 70% thị trường out-of-home. Khách hàng ưa chuộng cà phê từ roaster địa phương như The Barn (Đức) hoặc Origin Coffee (Anh), với hương vị tùy chỉnh theo mùa. Specialty coffee – đạt điểm SCA 80+ – đang bùng nổ, với các roaster như Square Mile (Anh) hay La Cabra (Đan Mạch) dẫn đầu.
2. Văn hóa chống chuỗi lớn
Người châu Âu coi cà phê là nghi thức xã hội, ưu tiên quán nhỏ với barista thân thiện. Theo nytimes.com (2012), Starbucks gặp khó khăn ở Pháp vì khách hàng thích quán địa phương giá rẻ (1-2 euro/espresso) hơn chuỗi Mỹ giá cao. Ở Ý, espresso chỉ 1 euro tại quầy bar, khiến chuỗi khó cạnh tranh.
3. Thị trường bão hòa và phân mảnh
Với hàng nghìn roaster và quán độc lập, châu Âu khó có chỗ cho một thương hiệu thống trị. Theo cbi.eu, các thương hiệu như Lavazza hay Illy tập trung vào rang xay bán lẻ, không mở chuỗi lớn. Quy định EU về bền vững và lao động cũng làm tăng chi phí mở rộng.
4. Khác biệt với Mỹ
Mỹ có văn hóa “to-go” và không gian làm việc, phù hợp với chuỗi lớn. Theo perfectdailygrind.com (2023), châu Âu ưu tiên cà phê chậm rãi, với fika Thụy Điển hoặc pausa caffè Ý, khiến mô hình Starbucks ít hấp dẫn.
Bài học từ châu Âu cho thương hiệu cà phê Việt Nam
Dù không có “đế chế”, thương hiệu cà phê châu Âu dạy chúng ta bài học về chất lượng và bản sắc. Tại Việt Nam, các chuỗi như Highlands Coffee hay The Coffee House đang học hỏi bằng cách kết hợp cà phê đặc sản (Moka Cầu Đất) và không gian địa phương. Theo worldcoffeeportal.com, Việt Nam có tiềm năng trở thành “thánh địa cà phê” nếu tập trung vào specialty coffee và câu chuyện nguồn gốc.
Kết luận: Châu Âu – Thiên đường của cà phê độc lập
Thương hiệu cà phê châu Âu có thể không “khổng lồ” như Starbucks, nhưng chúng đại diện cho sự đa dạng, chất lượng, và bản sắc địa phương. Với văn hóa ưu tiên quán độc lập và specialty coffee, châu Âu là thiên đường cho những ai yêu thích sự tinh tế. Tại Việt Nam, chúng ta có thể học hỏi để xây dựng các thương hiệu cà phê mang hồn Việt. Bạn yêu thích thương hiệu châu Âu nào? Hãy chia sẻ và cùng lan tỏa đam mê cà phê nhé!