Cà phê – mặt hàng được giao dịch sôi nổi nhất thế giới sau dầu mỏ – đang đối mặt với một biến động mới từ chính sách kinh tế của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Sắc lệnh thuế đối ứng (Reciprocal Trade Act), được Trump ký vào tháng 02/2025, nhằm mục tiêu cân bằng cán cân thương mại bằng cách áp thuế tương ứng lên hàng hóa nhập khẩu từ các quốc gia có mức thuế cao với hàng Mỹ.
Tuy nhiên, chính sách này không chỉ ảnh hưởng đến các ngành công nghiệp lớn mà còn tác động sâu sắc đến thị trường cà phê toàn cầu, từ xuất khẩu cà phê Việt Nam, giá cả thế giới đến từng ly cà phê bạn cầm trên tay. Hãy cùng tìm hiểu sắc lệnh này là gì và nó thay đổi ngành cà phê ra sao!
Sắc lệnh thuế đối ứng của Trump:
Sắc lệnh thuế đối ứng là gì?
Vào ngày 13/02/2025, Trump ký một bản ghi nhớ chỉ đạo các quan chức Mỹ xây dựng kế hoạch thuế đối ứng, chính thức áp dụng từ tháng 04/2025. Theo đó, Mỹ sẽ áp mức thuế tương đương hoặc cao hơn lên hàng hóa nhập khẩu từ các quốc gia có chính sách thuế bất lợi với hàng hóa Mỹ. Ví dụ, nếu một quốc gia áp thuế 10% lên hàng Mỹ, Mỹ có thể đáp trả bằng mức thuế tương tự hoặc hơn, tùy theo mức độ “bất cân bằng thương mại” mà Trump đánh giá. Mục tiêu là bảo vệ ngành sản xuất nội địa, giảm thâm hụt thương mại và buộc các nước khác đàm phán lại chính sách thuế.
Bối cảnh kinh tế và cà phê
Mỹ là thị trường tiêu thụ cà phê lớn nhất thế giới, nhập khẩu hơn 80% nhu cầu từ các nước như Brazil, Việt Nam, Colombia và Honduras. Tuy nhiên, cà phê không phải mặt hàng sản xuất chủ lực tại Mỹ, nên sắc lệnh này không trực tiếp bảo vệ nông dân Mỹ mà nhắm vào việc điều chỉnh dòng chảy thương mại toàn cầu. Với Việt Nam – nước xuất khẩu cà phê lớn thứ hai thế giới và chiếm 8% lượng cà phê nhập vào Mỹ năm 2024 – sắc lệnh này mang đến cả thách thức lẫn cơ hội.
Tác động đến xuất khẩu cà phê Việt Nam và các doanh nghiệp
Áp lực từ thuế 46% lên hàng Việt Nam
Tháng 04/2025, Trump áp mức thuế đối ứng 46% lên toàn bộ hàng hóa Việt Nam, dựa trên lập luận rằng Việt Nam duy trì thặng dư thương mại lớn với Mỹ (123,5 tỷ USD năm 2024) và bị coi là “kinh tế phi thị trường”. Đối với cà phê, vốn là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam (đạt 5,4 tỷ USD năm 2024), mức thuế này là một cú sốc lớn. Trước đây, cà phê nhập vào Mỹ được miễn thuế nhập khẩu, nhưng nay các doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt với chi phí tăng vọt.
Doanh nghiệp xuất khẩu chịu ảnh hưởng
Các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê Việt Nam, đặc biệt là những công ty nhỏ và vừa, đang rơi vào tình thế khó khăn. Chi phí thuế 46% khiến giá cà phê Việt Nam (chủ yếu là Robusta) kém cạnh tranh so với Brazil (Arabica) hay Indonesia. Nhiều doanh nghiệp buộc phải giảm giá bán để giữ khách hàng Mỹ, dẫn đến lợi nhuận bị thu hẹp. Ngược lại, các công ty lớn như Vinacafé hay Trung Nguyên có thể xoay sở bằng cách đa dạng hóa thị trường sang châu Âu hoặc châu Á, nhưng quá trình này cần thời gian và nguồn lực.
Cơ hội trong thách thức
Dù áp lực lớn, sắc lệnh cũng thúc đẩy Việt Nam tìm kiếm thị trường mới. Trung Quốc, Ấn Độ và EU – nơi nhu cầu cà phê đang tăng – có thể trở thành điểm đến thay thế. Ngoài ra, các doanh nghiệp buộc phải nâng cao chất lượng sản phẩm, chuyển từ Robusta giá rẻ sang các dòng specialty coffee để cạnh tranh tốt hơn trong bối cảnh giá cả biến động.
Tác động đến giá cà phê trên thị trường thế giới
Giá cà phê toàn cầu tăng vọt
Sắc lệnh thuế đối ứng không chỉ ảnh hưởng đến Việt Nam mà còn tạo hiệu ứng domino lên thị trường cà phê toàn cầu. Tháng 03/2025, giá cà phê Arabica trên sàn ICE đã vượt mốc 4,3 USD/pound – mức cao kỷ lục – do thời tiết xấu ở Brazil và lo ngại về thuế từ Mỹ. Với Robusta từ Việt Nam bị áp thuế 46%, nguồn cung cà phê giá rẻ giảm mạnh, đẩy giá Robusta lên 2,5 USD/pound vào đầu tháng 04/2025, tăng 30% so với đầu năm.
Các yếu tố khác kết hợp
Ngoài thuế, giá cà phê còn chịu tác động từ thời tiết bất lợi (hạn hán ở Brazil, lũ lụt ở Việt Nam) và chi phí vận chuyển tăng do gián đoạn chuỗi cung ứng. Khi Mỹ – “người khổng lồ” tiêu thụ cà phê – áp thuế lên các nước xuất khẩu lớn như Việt Nam, Brazil (10% thuế) và Colombia (25% thuế), nguồn cung toàn cầu bị siết chặt, đẩy giá lên cao hơn. Các nhà rang xay lớn như JDE Peet’s hay Nestlé buộc phải điều chỉnh chiến lược, tìm nguồn cung thay thế hoặc tăng giá bán.
Phản ứng từ các nước khác
Brazil và Colombia, dù chịu thuế thấp hơn Việt Nam, cũng đang đàm phán với châu Á và EU để giảm phụ thuộc vào Mỹ. Điều này có thể làm thay đổi dòng chảy thương mại cà phê, nhưng trong ngắn hạn, giá cà phê toàn cầu vẫn duy trì ở mức cao do thiếu hụt nguồn cung.
Ảnh hưởng đến giá mỗi ly cà phê bán ra
Giá bán lẻ tại Mỹ tăng 20-25%
Tại Mỹ, nơi người tiêu dùng uống hơn 400 triệu tách cà phê mỗi ngày, sắc lệnh thuế đối ứng đang khiến giá mỗi ly cà phê tăng đáng kể. Theo dự báo từ Bloomberg (03/2025), giá bán lẻ cà phê có thể tăng 20-25% trong vài tháng tới. Một ly espresso tại Starbucks, vốn có giá 2,5 USD, giờ đây có thể lên tới 3-3,2 USD. Cà phê túi 1 pound tại siêu thị, trước đây khoảng 10 USD, nay dao động 12-13 USD.
Vì sao giá tăng?
Chi phí hạt cà phê chiếm khoảng 30% giá thành một ly cà phê bán lẻ. Khi giá hạt tăng do thuế và nguồn cung khan hiếm, các nhà rang xay và chuỗi cà phê như Starbucks, Dunkin’ buộc phải chuyển gánh nặng sang người tiêu dùng. Ngoài ra, thuế nhập khẩu từ Trung Quốc (34%) làm tăng giá thiết bị pha chế và bao bì, càng đẩy chi phí vận hành lên cao. Kết quả là người Mỹ – từ dân văn phòng đến sinh viên – đang phải trả nhiều hơn cho thói quen cà phê hàng ngày.
Tác động đến người tiêu dùng Việt Nam
Tại Việt Nam, dù không trực tiếp chịu thuế Mỹ, giá cà phê nội địa cũng tăng do doanh nghiệp xuất khẩu giảm nguồn cung trong nước để bù đắp chi phí. Một ly cà phê phin truyền thống tại quán có thể tăng từ 25.000 VNĐ lên 30.000-35.000 VNĐ, đặc biệt ở các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM.
Kết luận: Ngành cà phê trước ngã rẽ mới
Sắc lệnh thuế đối ứng của Trump là một “cơn gió ngược” lớn đối với thị trường cà phê toàn cầu. Với Việt Nam, doanh nghiệp xuất khẩu phải đối mặt với áp lực cạnh tranh và chi phí, nhưng đây cũng là cơ hội để đổi mới và mở rộng thị trường. Giá cà phê thế giới tăng cao tạo thách thức cho nguồn cung, trong khi người tiêu dùng – từ Mỹ đến Việt Nam – cảm nhận rõ rệt sự thay đổi trong ví tiền của mình.
Dù bạn là barista, chủ quán hay chỉ đơn giản là người yêu cà phê, hiểu rõ tác động của chính sách này sẽ giúp bạn chuẩn bị tốt hơn cho những biến động sắp tới. Lần tới khi nhấm nháp một ly cà phê, hãy nghĩ về hành trình đầy sóng gió của những hạt cà phê ấy – từ cánh đồng đến tách của bạn. Bạn nghĩ sao về ảnh hưởng này? Hãy chia sẻ ý kiến và cùng nhau theo dõi câu chuyện cà phê trong thời kỳ mới nhé!
